Profilaktyka ryzyka upadków

Upadki są jedną z poważnych przyczyn utraty sprawności, szczególnie wśród osób starszych. Upadek to zdarzenie niepożądane, do którego dochodzi najczęściej w wyniku jednoczesnego zadziałania wielu niekorzystnych czynników. Do większości upadków dochodzi podczas wykonywania prostych czynności np.: wstawanie, siadanie, pochylanie się czy chodzenie.

 Przyczyny upadków można podzielić na:

• wewnętrzne – wynikające ze stanu chorobowego pacjenta, zaburzeń w obrębie organizmu, wieku
• zewnętrzne – związane z warunkami pobytu w szpitalu lub domu

Czynniki wewnętrzne wynikające ze stanu zdrowia:

• słabsze funkcjonowanie narządów zmysłów biorących udział w kontroli postawy: wzroku, słuchu, równowagi, układu mięśniowego i nerwowego
• choroby neurologiczne – choroba Parkinsona, stany poudarowe, inne schorzenia powodujące zaburzenia sprawności motorycznej pacjenta
• zmieniona postawa ciała charakteryzująca się pochyleniem do przodu i poruszanie się drobnymi krokami
• upośledzenie wzroku będące następstwem chorób powodujących obniżenie adaptacji do ciemności, ostrego światła i widzenia przestrzennego
• choroby związane z narządem ruchu – zapalenia, zniekształcenia i zwyrodnienia stawów
• związane z chorobami układu krążenia – zaburzenia rytmu serca, choroba niedokrwienia serca, nadciśnienie
• zaburzenia otępienne, depresje, stany lękowe
• zaostrzenie choroby przewlekłej(POCHP, astma)
• choroby o ostrym przebiegu (hipoglikemia, zapalenia płuc, niedokrwistość)
• założone opatrunki
• upadki w przeszłości, które predysponują do ryzyka upadków
• każda choroba, która pogarsza stan ogólny pacjenta i jego sprawność ruchową

Czynniki zewnętrzne związane ze środowiskiem i otoczeniem pacjenta:

• śliskie lub nierówne powierzchnie
• źle dobrane obuwie
• brak sprzętu pomocniczego np. balkoników
• brak poręczy, uchwytów
• nieodpowiednie oświetlenie
• nieodpowiednie umeblowanie

ZAPOBIEGANIE UPADKOM PODCZAS POBYTU W SZPITALU

Przy przyjęciu do szpitala:

• podaj personelowi medycznemu informację na temat dotychczasowych upadków  i dokładnie opisz towarzyszące im okoliczności
• koniecznie powiadom personel medyczny o wszelkich przyjmowanych regularnie lekach, łącznie z lekami dostępnymi bez recepty, preparatami ziołowymi, a także  o tych zażywanych doraźnie
• szczerze odpowiedz na pytania dotyczące zakresu poruszania się, wstawania, kłopotów z utrzymaniem równowagi
• przećwicz w obecności pielęgniarki korzystanie z przycisku „przywoływacza” (dzwonka) i korzystaj  z niego  w sytuacji wystąpienia zawrotów głowy, zaburzeń równowagi
• dowiedz się gdzie jest wyłącznik światła

Personel:

• pomoże Ci w zadomowieniu się i zadbaniu o bezpieczeństwo
• wskaże drogę do toalety, Twojej sali, punktu pielęgniarskiego
• oceni czy grozi Ci ryzyko upadku, porozmawia z Tobą, Twoją rodziną lub opiekunem na temat zmniejszenia ryzyka

Podczas pobytu w oddziale:

• używaj stabilnego obuwia, w odpowiednim rozmiarze, na płaskim obcasie, z podeszwą antypoślizgową, najlepiej zapinanego na rzepy lub sznurowanego
• jeśli używasz okularów lub aparatu słuchowego zabierz je sobą do szpitala
• unikaj śliskich i mokrych powierzchni, zwracaj uwagę na znaki ostrzegawcze wskazujące mokrą podłogę
• przestrzegaj zaleceń personelu (zakazu chodzenia, nakazu chodzenia według wyuczonego przez rehabilitanta schematu)
• jeżeli masz trudności z poruszaniem się wychodząc z sali chorych pamiętaj o kulach, balkoniku, poproś pielęgniarkę, opiekunkę, rehabilitanta lub rodzinę
• zachowaj ostrożność podczas chodzenia w okolicy drzwi otwierających się na zewnątrz
• podczas leżenia w łóżku nie wychylaj się po przedmioty leżące na podłodze, wezwij dzwonkiem personel
• podczas kąpieli w łazience korzystaj z dostępnego w oddziale sprzętu pomocniczego lub wykonaj kąpiel w obecności innych osób (rodzina, opiekunka, pielęgniarka)
• po dłuższym leżeniu wstawaj z łóżka stopniowo – usiądź, opuść nogi, posiedź chwilę, powoli wstań – w przypadku trudności poproś o pomoc personel lub rodzinę
• w przypadku zawrotów głowy powiadom natychmiast personel medyczny
• pamiętaj, że meble szpitalne np. niektóre szafki przyłóżkowe, mają kółka i mogą odjechać – dlatego nie stanowią bezpiecznego oparcia
• przed przeniesieniem się na wózek zawsze wciśnij hamulce i sprawdź czy podnóżki są podniesione
• miej blisko pod ręką przedmioty często używane: okulary, telefon, butelkę z napojem
• proś o pomoc zawsze, gdy jej potrzebujesz

Przy wypisie ze szpitala:

• w przypadku trudności z chodzeniem poproś o wózek inwalidzki lub balkonik, który ułatwi Ci dotarcie do środka transportu

Gdy jesteś krewnym, opiekunem, odwiedzającym:

• powiadom personel o wcześniejszych upadkach, jakie przytrafiły się pacjentowi
• unikaj przestawiania mebli podczas wizyty, jeżeli korzystasz z krzeseł, pamiętaj, aby odstawić je na miejsce
• postaraj się zabrać zbędne torby i przedmioty, aby nie zajmowały niepotrzebnie przestrzeni przy łóżku i na szafce pacjenta
• powiadom personel o jakichkolwiek obawach dotyczących bezpieczeństwa pacjenta

ZAPOBIEGANIE UPADKOM W ŚRODOWISKU DOMOWYM

Aby zmniejszyć ryzyko upadków w środowisku domowym należy przestrzegać poniższych wskazówek:

• zadbaj o formę – nie unikaj spacerów, ćwiczeń
• stosuj bogatą w wapń dietę z dodatkiem witaminy D (zmniejszysz ryzyko złamania)
• usuń z podłogi dywaniki, chodniki, maty, które mogą być przyczyną potknięcia lub upadku
• zadbaj o właściwe wyposażenie mieszkania, ustaw pod ścianami stałe, stabilne stojące meble, aby mogły być oparciem
• usuń meble z miejsc utrudniających przejście, nie zastawiaj korytarzy – usuń zbędne przedmioty, progi, które mogą Ci przeszkadzać podczas chodzenia
• noś odpowiednie obuwie – powinno być pełne, obejmujące całą stopę, lekkie, łatwe do ubrania, z podeszwa antypoślizgową
• przedmioty codziennego użytku umieść na odpowiedniej wysokości, tak aby uniknąć sięgania po nie i schylania się
• zawsze zamykaj drzwi szafek i zasuń szuflady, aby się nie potknąć i nie przewrócić
• dobrze oświetl schody, zamontuj poręcze, na krawędziach stopni przymocuj taśmę antypoślizgową
• zadbaj, aby krzesła i fotele były stabilne i solidne, unikaj krzeseł z kółkami- siadając sprawdź, czy swobodnie opierasz stopy o podłoże
• zwróć uwagę na zwierzęta domowe, zanim wstaniesz sprawdzaj gdzie są
• w nocy pozostaw światło w przedpokoju lub zapaloną lampkę nocną
• przewody elektryczne chowaj pod meblami lub listwami przypodłogowymi
• zamotuj dodatkowe uchwyty w łazience i toalecie
• zainstaluj obok wanny lub w kabinie prysznicowej chropowate drążki lub uchwyty, a dno wanny lub brodzika wyłóż matą antypoślizgową
• jeżeli nie możesz długo stać pod prysznicem lub masz problemy z wyjściem z wanny, korzystaj ze specjalnych krzesełek lub pomocy innych osób
• nie przytrzymuj się stojaka na ręczniki, półek czy innych przedmiotów, które nie są na stałe zamontowane w ścianie
• nie zamykaj się w łazience, drzwi powinny być otwierane na zewnątrz (osoba, która przewróci się w łazience najczęściej blokuje drzwi swoim ciałem)
• unikaj śliskich materiałów (satynowa pościel, prześcieradło) i zbyt długiej lub bardzo luźnej odzieży
• zawsze miej telefon w zasięgu ręki ze spisanymi numerami telefonów alarmowych
• korzystaj z akcesoriów pomocniczych (laski, trójnogi, balkoniki, maty antypoślizgowe itp.) zmniejszających ryzyko upadków
• kontroluj zażywane lekarstwa, sprawdzaj terminy ważności, skutki uboczne działania leku (pytaj farmaceuty lub lekarza), niektóre leki mogą powodować zawroty głowy, senność
• systematycznie diagnozuj i lecz zaburzenia wzroku i słuchu, stosuj w razie potrzeby aparat słuchowy, okulary
• w słonecznie dni używaj zasłon i rolet w oknach
• rozważ zastosowanie barierek zabezpieczających przed wypadnięciem z łóżka
• przy zmianie pozycji po dłuższym leżeniu lub siedzeniu pamiętaj o powolnym wstawaniu, przyjmuj pozycje pionową powoli, unikaj gwałtownego wstawania
• poproś o pomoc opiekuna w pokonywaniu barier architektonicznych, np. progi